Εξαρτησιογόνος ουσία ονομάζεται κάθε φυσική, ημισυνθετική ή συνθετική ουσία που επιδρά στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα επηρεάζοντας την αντίληψη, τη συναισθηματική κατάσταση και τη συμπεριφορά του ατόμου και μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση.

Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, διακρίνουμε:

• Εξάρτηση από νόμιμες ουσίες, όπως καπνός, αλκοόλ, καφεΐνη, εισπνεόμενες ουσίες


• Εξάρτηση από παράνομες ουσίες, όπως χασίς, ηρωίνη, έκσταση κ.α.


• Εξάρτηση από τα «ψυχοτρόπα» φάρμακα, μια ενδιάμεση κατηγορία ουσιών, τα οποία χορηγούνται με συνταγή γιατρού για ιατρικούς λόγους, χρησιμοποιούνται όμως καταχρηστικά από κάποιους για να ηρεμήσουν ή να κοιμηθούν ή από άλλους για να «φτιαχτούν» σε συνδυασμό συχνά με άλλες ουσίες όπως το αλκοόλ.

Με βάση τη φαρμακολογική τους δράση οι εξαρτησιογόνες ουσίες διακρίνονται σε:

• Κατασταλτικά του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος: αλκοόλ, ηρεμιστικά, υπνωτικά


• Διεγερτικά του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος: καφεΐνη, νικοτίνη, αμφεταμίνες, κοκαΐνη, κρακ, εφεδρίνη, έκσταση


• Προϊόντα της ινδικής κάνναβης: χασίς, μαριχουάνα, χασισέλαιο



• Οπιοειδή: όπιο, μορφίνη, κωδεΐνη, ηρωΐνη
  
  
• Ψευδαισθησιογόνες ή Παραισθησιογόνες ουσίες ή ψυχεδελικές: Lsd, P.C.P., μαγικά μανιτάρια, peyote, κεταμίνη


• Εισπνεόμενες ουσίες: κόλλες, βενζίνη, ασετόν, λούστρο, διαλύτες χρωμάτων, αέριο από γκαζάκια βουτανίου

Καλό είναι να μη ξεχνάμε ότι η εξάρτηση δεν εμφανίζεται μόνο σε σχέση με ουσίες. Έτσι:
Με βάση το αντικείμενο της εξάρτησης διακρίνουμε:

• Εξάρτηση από δραστηριότητες και συμπεριφορές - συμπεριφορικές εξαρτήσεις: τζόγος, διαδίκτυο, διαδραστικά παιχνίδια, καθαριότητα, εργασία, σεξ, γυμναστική, κατανάλωση φαγητού κ.α.


• Εξάρτηση από σχέσεις - συναισθηματικές εξαρτήσεις: σχέση με γονείς, αδέρφια, παιδιά, συζύγους, φίλους κ.α