Αγαπητοί γονείς,
Άλλη μια σχολική χρονιά έφτασε στο τέλος της…. μόνο που δεν ήταν μια χρονιά όπως όλες τις άλλες. Ήταν η τελευταία χρονιά στο Δημοτικό σχολείο. Σ’ ένα σχολείο που φιλοξένησε το παιδί σας για πολύ καιρό, ένα σχολείο με γνώριμες φυσιογνωμίες και γνώριμες πρακτικές. Και τώρα;
Τώρα μπροστά τους ξεπροβάλλει μια αναγκαστική μετατόπιση από τη ζώνη της σταθερότητας στη ζώνη του ρευστού, μια διπλή μετάβαση: από το Δημοτικό στο επόμενο μεγάλο σχολείο, το Γυμνάσιο, και από τη σχολική ηλικία στην εφηβεία.
Ας μιλήσουμε λίγο για αυτή τη διπλή μετάβαση:
Κάθε μετάβαση εμπεριέχει μια απώλεια, ένα πένθος και ταυτόχρονα μια ευκαιρία για νέα αρχή. Σε κάθε αλλαγή χάνουμε το παλιό, το οικείο που περιλαμβάνει πρόσωπα, συνήθειες, καθήκοντα. Αντέχοντας το «Δεν ξέρω», το καινούριο, το άγνωστο, θα καταφέρω να το κατακτήσω. Κι έτσι ξεπροβάλλει η νέα ευκαιρία, να τα καταφέρω καλύτερα, να αποκτήσω νέες ικανότητες, νέες απόψεις, νέες παρέες. Σταδιακά, θα καταφέρω να χτίσω μια νέα ταυτότητα, αυτή του μαθητή -τριας Γυμνασίου και του/της νεαρού -ής ενήλικα. Οι μνήμες των προηγούμενων μεταβάσεων που καταφέραμε - στο δημοτικό, σε μια νέα παρέα, ομάδα, πλαίσιο - μας βοηθούν να αντέξουμε και να κατακτήσουμε τη νέα κορυφή.
Τα συναισθήματα είναι μπερδεμένα και πλούσια: αγωνία, φόβος, ενθουσιασμός, χαρά, προσμονή, έλξη, αποχή, άγχος, περιέργεια, ντροπή…. Για τις νέες απαιτήσεις και υποχρεώσεις, για το σώμα που αλλάζει και γίνεται άγνωστο, για τη νέα ελευθερία που πρέπει το άτομο να διαχειριστεί. Η ευαλωτότητα χαρακτηρίζει αυτή τη φάση ζωής. Στην νέα μετάβαση στο Γυμνάσιο ξυπνούν στον έφηβο μαθητή-τρια εσωτερικά, υπαρξιακά άγχη που πηγάζουν από τις πρώιμες σχέσεις στην οικογένεια με τους σημαντικούς άλλους: αν θα «υπάρχει», αν δηλ. η παρουσία του αναγνωρίζεται, γίνεται αισθητή από το νέο περιβάλλον, πώς θα τον μεταχειριστεί η νέα «εξουσία», οι εκπαιδευτικοί και η διεύθυνση, πώς θα συνδεθεί με τους συμμαθητές, συνομηλίκους και μεγαλύτερους. Και φυσικά άγχος για το αν καταφέρει να ανταποκριθεί στις νέες γνωστικές προκλήσεις που γίνονται πιο πολύπλοκες. Έτσι οι μαθητές δηλώνουν, σε σχετικές έρευνες, ότι φοβούνται τους καινούριους χώρους, την επαφή με τα μεγαλύτερα παιδιά, τις επιθέσεις, τα νέα & δυσκολότερα μαθήματα, το νέο τρόπο αξιολόγησης, τον τρόπο διδασκαλίας, τις ποινές.
Και μερικές προτάσεις:
Αυτές οι μέρες αποτελούν μια καλή ευκαιρία να αναπολήσουμε με το παιδί μας στιγμές της σχολικής του ζωής μέχρι σήμερα, μνήμες και εμπειρίες, ευχάριστες ή και δυσάρεστες. Τι έμαθε, φίλους που έκανε, μέρη που επισκέφτηκε, δασκάλους και δασκάλες που είχε. Τι χάρηκε περισσότερο; Τι θα ήθελε να θυμάται; Μπορεί να έζησε και κάποιες ατυχίες, μια απογοήτευση, μια δύσκολη σύγκρουση. Μήπως και η περίοδος της καραντίνας δεν ήταν μια μεγάλη δοκιμασία; Αυτά και πολλά άλλα που πέρασαν, συνθέτουν έναν εσωτερικό κόσμο για τα παιδιά, που αυτήν την περίοδο της ζωής τους «τακτοποιούν», ξεκαθαρίζουν και αποκρυσταλλώνουν. Αυτό γίνεται από μόνο του, φυσιολογικά. Εμείς ως γονείς το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να στεκόμαστε για λίγο δίπλα τους. Η παρουσία μας και η εμπειρία της ζωής μας είναι αρκετά για να στηρίξουν το παιδί μας.
Ιδιαίτερα μπορούμε να σταθούμε και να αντλήσουμε γνώση από την αρχή του Δημοτικού, το ξεκίνημά του. Πώς του είχε φανεί το σχολείο τότε; Τι είχε σκεφτεί για τον/την δάσκαλο/α του; Πώς γνώρισε τον πρώτο του φίλο/η; Μια τέτοια συζήτηση πάνω στις δυσκολίες που κανείς συναντά και στους τρόπους που βρίσκει για να τα καταφέρνει, ενισχύει την ανθεκτικότητα του παιδιού. Ένα παιδί μπορεί να διαπιστώσει ότι κάνει εύκολα φιλίες, ότι μια προσαρμογή χρειάζεται κάποιο χρόνο, ότι οι εκπαιδευτικοί συνήθως αποδεικνύονται καλοπροαίρετοι κτλ.
Ένα άλλο θέμα ενδιαφέροντος μπορεί να αποτελέσουν τυχόν σκέψεις του για το Γυμνάσιο. Εφόσον προκύπτει μια αφορμή συζήτησης, με διαθεσιμότητα και χαλαρότητα, μπορούμε να ενδιαφερθούμε για τυχόν ανησυχίες ή και ελπίδες. Τα παιδιά μπορεί να έχουν απορίες για τους πολλούς καθηγητές που υπάρχουν στο Γυμνάσιο, για τον διαφορετικό τρόπο βαθμολόγησης, για το ντύσιμο που επιτρέπεται ή απαγορεύεται, τις τιμωρίες, τις σχολικές εκδρομές, ποιοι θα είναι μαζί στα τμήματα κτλ. Μέσα από μια συζήτηση μας δίνεται η ευκαιρία να καθησυχάσουμε το παιδί μας, αν αυτό είναι απαραίτητο, με σχετικά ουδέτερο τρόπο να μιλήσουμε για δικές μας εμπειρίες, και να διορθώσουμε τυχόν διαστρεβλώσεις. Θα έχουμε ίσως ήδη εντοπίσει πού βρίσκεται το Γυμνάσιο της περιοχής μας και το παιδί μας μπορεί ήδη να έχει μια ιδέα πώς θα μετακινείται μέχρι εκεί. Μπορούμε στη διάρκεια ενός περιπάτου μαζί του να παρατηρήσουμε την κεντρική είσοδο του Γυμνασίου, την αυλή, το κτίριο. Άλλα μεγαλύτερα παιδιά του κύκλου μας με τις πληροφορίες τους επίσης δίνουν μια εικόνα για τη ζωή στο Γυμνάσιο, προετοιμάζοντας το έδαφος περαιτέρω. Και ξέρουμε βέβαια, πως πάντα μια αρχή έχει ένα στοιχείο έκπληξης που δεν μπορούμε να παρακάμψουμε, και το αντιμετωπίζουμε τελικά απλά και συνηθισμένα, με πίστη, κουράγιο και ελπίδα για το μέλλον.
Πέρα από την αλλαγή σχολικού πλαισίου για την οποία ετοιμάζονται τελειώνοντας το Δημοτικό σχολείο, τα παιδιά βρίσκονται και σε ένα άλλο μεταίχμιο, αυτό της εφηβείας. Η αλλαγή φαίνεται παντού: ψηλώνουν, αγοράζουν εφηβικά ρούχα, βλέπουν ταινίες για μεγαλύτερα παιδιά, βγαίνουν έξω μόνα τους, εκνευρίζονται, δείχνουν ενδιαφέρον για τον έρωτα και τις ρομαντικές σχέσεις, έστω και σε ιδεατό επίπεδο. Εάν τυχόν έχουμε ευκαιρίες για συζήτηση, το παιδί μας μπορεί να μας οδηγήσει πόση ώρα και για ποιο θέμα θέλει να μιλήσει. Εμείς έχουμε να αντιμετωπίσουμε την πρόκληση της κατάλληλης οριοθέτησης και να αναλάβουμε κάποια δράση για την μετάδοση αξιών σχετικά με τη συμπεριφορά, τις σχέσεις, τις εξόδους κτλ. Η ζωγραφική πάντα αποτελεί ένα σημαντικό μέσο επεξεργασίας και έκφρασης των συναισθημάτων. Εάν έχουμε και το περιθώριο, μπορούμε να προτείνουμε να ζωγραφίσει ένα θέμα, πχ ένα πρωί, μια παρέα, ένα λουλούδι κτλ. Άλλα μέσα έκφρασης, όπως η μουσική ή τα βίντεο που παράγουν τα σημερινά παιδιά, είναι και αυτά τρόποι επαφής με τον εσωτερικό τους κόσμο.
Είναι μια συναρπαστική περίοδος, με πολλά και ανάμεικτα συναισθήματα, όπως χαρά, έξαψη, λύπη, και όχι μόνο για τα παιδιά. Και οι γονείς περνούν σε αυτήν τη φάση την δική τους αλλαγή και διαδικασία προσαρμογής. Μπορεί να νιώθουν κάποια αναστάτωση στην προοπτική της αλλαγής σχολείου, θα θέλουν να αποχαιρετιστούν με τους γονείς που γνώρισαν στο Δημοτικό, αργότερα θα πρέπει κι αυτοί να βρουν τα καινούργια κατατόπια, να γνωρίσουν νέους και διαφορετικούς εκπαιδευτικούς κτλ. Είναι γενικός κανόνας ότι μας βοηθάει η συζήτηση με άτομα που περνάμε μαζί μια διαδικασία: διαπιστώνουμε ότι δεν είμαστε μόνοι, νέες ιδέες αναδύονται, παίρνουμε και δίνουμε, συνδεόμαστε απλά με την ανθρώπινή μας ιδιότητα. Πέρα από τη συζήτηση με τους ομότιμους, βοηθάει και η συζήτηση με ανθρώπους που έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία, γονείς με μεγαλύτερα παιδιά, από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον, από τη γειτονιά.
Σε αυτή τη διαδικασία της προσαρμογής και των γονέων, υπάρχει μια ακόμη πρόκληση. Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι ο κάθε άνθρωπος περνάει τις δικές του αγωνίες. Μπορούμε να τον βοηθήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να τον απαλλάξουμε, ούτε να ξέρουμε ακριβώς τι περνάει. Όσο μπορούμε, ας αφήσουμε τα παιδιά να ζήσουν αυτό το μοναδικό στάδιο της ζωής τους, να δημιουργήσουν τις δικές του αναμνήσεις, απαλλαγμένα από τους δικούς μας φόβους ή προκαταλήψεις. Εάν παρατηρήσουμε ότι μιλούμε με φόρτιση για το σχολείο που τελειώνει ή το άλλο που έρχεται, εάν αναστατωνόμαστε υπερβολικά, ή θυμώνουμε πολύ, είναι σημάδια ότι μπορεί να υποβάλλουμε στα παιδιά μας αγωνίες που δεν τους ανήκουν. Είναι φυσιολογικό να έχουμε αγωνίες, απλά χρειάζεται να τις φιλτράρουμε και να τις εκφράζουμε στα παιδιά μας με επεξεργασμένο τρόπο.
Το καλοκαίρι σιγά σιγά μπαίνει και κλασικά αποτελεί εποχή ξεκούρασης και χαλάρωσης, για μικρούς και μεγάλους. Οι ευχάριστες στιγμές, οι κοινωνικές επαφές και οι ώρες της περισυλλογής που φαινομενικά δε γίνεται τίποτα, όλα προετοιμάζουν την κάμπια να γίνει πεταλούδα. Ας χαρούμε όλοι και όλες τις τελευταίες μέρες που το παιδί μας είναι μαθητής/τρια Δημοτικού, τις μέρες της μεταποίησης της ταυτότητάς του, καθώς το Παιδί - Μαθητής Δημοτικού θα ξεθωριάζει και μέσα στα μάτια του θα εμφανίζεται το Παιδί - Μαθητής Γυμνασίου!
Καλό καλοκαίρι!