Τι είναι πρόληψη
Προλαμβάνω σημαίνει λαμβάνω έγκαιρα τα μέτρα μου, ώστε να προστατέψω τον εαυτό μου και τους άλλους από πιθανούς κινδύνους.
Στην περίπτωση της εξάρτησης, πρόληψη είναι κάθε ενέργεια που μπορεί να συμβάλει στο να μειώσει τις πιθανότητες εμπλοκής των νέων στη χρήση και εξάρτηση.
Η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών όπως και άλλες συμπεριφορές δεν εμφανίζονται τυχαία. Το τσιγάρο, το αλκοόλ, τα φάρμακα, οι παράνομες ουσίες, τα τυχερά παιχνίδια, μερικές απλές καθημερινές συμπεριφορές όπως η ενασχόληση με το διαδίκτυο, το φαγητό, η σχέση με ένα πρόσωπο ή μία δραστηριότητα, μπορούν, ανάλογα με τις ανάγκες που εξυπηρετούν για κάθε άτομο, να εξελιχθούν σε εξάρτηση.
Η πρωτογενής πρόληψη ενδιαφέρεται για τις αιτίες και τις συνθήκες που οδηγούν στην εξάρτηση όποια κι αν είναι η μορφή της. Στόχος των προγραμμάτων πρόληψης είναι να μειώσουν τους παράγοντες που καθιστούν το άτομο ευάλωτο στους κινδύνους και να ενισχύσουν τους παράγοντες εκείνους που λειτουργούν προστατευτικά. Οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν κάποιον στη χρήση και στην εξάρτηση δεν είναι ίδιες για όλους τους ανθρώπους. Σημαντικό ρόλο παίζουν η ηλικία, το φύλο, η προσωπικότητα, η οικογένεια, το πολιτισμικό υπόβαθρο και το περιβάλλον κάθε ατόμου.
Οι απρόσωπες διαλέξεις, οι καμπάνιες με τα χιλιοειπωμένα μηνύματα και οι μέθοδοι εκφοβισμού έχει αποδειχτεί ότι δε φέρνουν σημαντικά αποτέλεσμα στην πρόληψη, καθώς η αύξηση της γνώσης δε αρκεί από μόνη της για να αλλάξει τη στάση και τη συμπεριφορά. Οι δράσεις που σχεδιάζονται για την πρόληψη λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά κάθε επιμέρους πληθυσμού ή ομάδας στην οποία απευθύνονται.
Η Πρόληψη είναι μακροχρόνια διαδικασία που ξεκινά από τη γέννηση του παιδιού και το συνοδεύει σε κάθε στάδιο της εξέλιξής του. Ο έγκαιρος εντοπισμός και η παρέμβαση σε πρώιμα σημάδια που εμφανίζει ένα μικρό παιδί (π.χ. επιθετική συμπεριφορά και χαμηλός αυτοέλεγχος) έχει καλύτερα αποτελέσματα από τις παρεμβάσεις σε μεγαλύτερες ηλικίες. Τα προληπτικά προγράμματα σχεδιάζονται ώστε να παρέμβουν σε μεταβατικά στάδια και «κρίσεις» που περνά κάθε άνθρωπος από την παιδική μέχρι και όλη την ενήλικη ζωή, τα οποία λόγω της συναισθηματικής δυσφορίας αυξάνουν τον κίνδυνο για την εμφάνιση επικίνδυνων συμπεριφορών. Τέτοια στάδια είναι η έναρξη του σχολείου, η εφηβεία, η μετάβαση στο Πανεπιστήμιο, ο στρατός, ο γάμος, η τεκνοποίηση, το πένθος, το διαζύγιο, η μετανάστευση κ.α.
Πρωτεργάτες σε κάθε μέτρο και πρακτική που συμβάλλει στην πρόληψη είναι οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, οι άνθρωποι που ασκούν πολιτική και κάθε πρόσωπο που συμμετέχει άμεσα στη ζωή του παιδιού ή έμμεσα την επηρεάζει. Για να είναι αποτελεσματική η πρόληψη κυρίως στις μικρές ηλικίες, χρειάζονται ταυτόχρονες παρεμβάσεις σε όσο το δυνατό περισσότερα πλαίσια: οικογένεια, σχολείο, συνομήλικοι, κοινότητα, ΜΜΕ.
